โรคพยาธิใบไม้

พยาธิใบไม้ตับในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีขนาดเกือบเท่าเล็บมือ เป็นพยาธิตัวแบนที่เจริญเติบโตในทะเลสาบน้ำจืดและแม่น้ำในลุ่มแม่น้ำโขง ในวงจรชีวิตของปรสิตนั้น ไวรัสจะแพร่เชื้อในหอยทาก ปลาจำพวกปลาสร้อยและปลาคาร์ป และสุดท้ายเข้าสู่มนุษย์ โดยมักผ่านการบริโภคก้อยปลา ซึ่งเป็นสลัดยอดนิยมของปลาดิบ มดแดง น้ำมะนาว และเครื่องเทศ พยาธิสามารถก่อให้เกิดมะเร็งท่อน้ำดีซึ่งเป็นมะเร็งท่อน้ำดีที่มีอันตรายร้ายแรงซึ่งพบได้ยากในโลกตะวันตก แต่พบได้บ่อยกว่าเกือบ 50 เท่า (85 รายต่อประชากร 10,000 คน) ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ซึ่งเป็นจุดที่มีการแพร่ระบาดของพยาธิใบไม้ในตับ นักวิจัยโรคมะเร็ง บรรจบ ศรีภา อาจารย์มหาวิทยาลัยขอนแก่น เริ่มมีส่วนร่วมกับหมู่บ้านที่ยังคงได้รับผลกระทบจากพยาธิใบไม้ในตับเมื่อประมาณ 10 ปีที่แล้ว ซึ่งแทบไม่มีความคืบหน้าให้เห็นเลย “ตัวผมเองเติบโตในครอบครัวที่ยากจนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ซึ่งโรคนี้เป็นโรคเฉพาะถิ่น” เขากล่าว “และเมื่อผมเริ่มทำงานกับชุมชนในจังหวัดของผม ผมพบว่าปัญหาพยาธิใบไม้ในตับยังคงมีอยู่โดยมีความชุกเกือบสามในสี่ใน บางหมู่บ้าน แม้ว่ารัฐบาลไทยจะรณรงค์ต่อต้านพยาธิมากว่า 30 ปีก็ตาม” Sripa และผู้ร่วมเขียน Pierre Echaubard จาก Global Health Asia Institute โต้แย้งว่าข้อบกพร่องของการรณรงค์ในยุคแรก ๆ คือพวกเขาเน้นเฉพาะความสัมพันธ์ทางการแพทย์ระหว่างโฮสต์ของมนุษย์กับ พยาธิใบไม้ ตับ ปัจจัยทางสังคมและระบบนิเวศ เช่น ประเพณีวัฒนธรรมของการแบ่งปันปลาดิบ การทำฟาร์ม และระบบท่อน้ำทิ้งแบบเปิดที่ปล่อยให้ปรสิตเติบโตในบ่อน้ำของชุมชน และการขาดการศึกษาของชุมชนเกี่ยวกับการแพร่ระบาดของปรสิต ไม่ได้รับการแก้ไข หลังจากสังเกตแบบจำลองการควบคุมพยาธิใบไม้ในตับเป็นเวลาหลายปีที่ออกแบบโดยศรีภาและเพื่อนร่วมงาน รัฐบาลไทยได้เปิดตัวแคมเปญใหม่อย่างเป็นทางการในปี 2559 เพื่อจัดการกับความซับซ้อนของการแพร่ระบาดของพยาธิใบไม้ในตับ แทนที่จะพยายามกีดกันการแบ่งปันอาหารระหว่างบุคคลที่มีสุขภาพแข็งแรง ซึ่งเป็นแนวทางปฏิบัติทางวัฒนธรรมที่ฝังแน่นซึ่งเสริมสร้างความผูกพันในชุมชน พวกเขาสนับสนุนการเปลี่ยนแปลงเล็กๆ น้อยๆ ที่หลอกลวงในการแบ่งปันอาหารปลาปรุงสุกแทนอาหารดิบ พวกเขาใช้ความพยายามด้านการศึกษาในห้องเรียนและการประชุมหมู่บ้าน แจกจ่ายโปสเตอร์และการ์ตูนที่อธิบายถึงความเสี่ยงที่เกิดจากปรสิต พวกเขาพยายามขัดขวางวงจรการแพร่เชื้อพยาธิใบไม้ในตับหลายจุด โดยเฉพาะการถ่ายอุจจาระแบบเปิดที่ถ่ายไข่พยาธิใบไม้กลับลงสู่แหล่งน้ำ แม้ว่าการทำเกษตรกรรมเข้มข้นขึ้นและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอาจก่อให้เกิดความท้าทายใหม่ในการจัดการการแพร่เชื้อพยาธิใบไม้ตับ แต่ผลลัพธ์ในระยะแรกในพื้นที่ทะเลสาบละว้าที่ได้รับผลกระทบมีแนวโน้มที่ดี โดยอัตราการติดเชื้อในมนุษย์ในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบรุนแรงที่สุดลดลงเหลือต่ำกว่า 10% อัตราการติดเชื้อในปลาลดลงจาก 70% เหลือต่ำกว่า 1% และไม่พบหอยทากติดเชื้อ ศรีภามองในแง่ดีว่าความพยายามในการให้ความรู้และการรักษาด้วยยาถ่ายพยาธิได้นำไปสู่จุดเปลี่ยน "ความสำเร็จของโครงการควบคุมผลักดันให้ผมขยายรูปแบบไปยังประเทศเพื่อนบ้านในลุ่มน้ำโขง เช่น ลาว กัมพูชา และเวียดนาม" เขากล่าว "ผมเชื่อว่าด้วยการแทรกแซงแบบผสมผสานอย่างเข้มข้นโดยใช้แนวทาง EcoHealth/One Health นี้ เราสามารถกำจัดการติดเชื้อทั้งหมดได้ภายใน 10 ปี" เขากล่าว เขากล่าวว่าบทเรียนที่ยิ่งใหญ่ที่สุดสำหรับการรณรงค์ด้านสาธารณสุขอื่นๆ คือ "นโยบายจากบนลงล่างเพียงอย่างเดียวไม่ยั่งยืน เราต้องให้อำนาจแก่ชุมชนในการดูแลตนเองด้วยการสนับสนุนจากรัฐบาล แทนที่จะให้และคาดหวังว่าการเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้น"